تأثیر بقایای گیاهان زراعی و بیش انباشتگر روی بر قابلیت جذب روی در خاک و غلظت آن در دانه گندم

غنی سازی زراعی از جمله روش های نوین مبارزه با کمبود روی بوده که با تغییر وضعیت روی در خاک امکان استفاده از این عنصر برای گیاه را فراهم می آورد. در این راستا استفاده از بقایای گیاهی می تواند با تأثیر بر ویژگی ها فیزیکی و شیمیایی خاک و اثر بر چرخه عناصر غذایی باعث بهبود وضعیت خاک از نظر تغذیه روی گردد. به همین منظور این پژوهش با هدف بررسی تأثیر بقایای گیاهان زراعی بر غلظت روی دانه گندم و همچنین ارزیابی امکان استفاده از بقایای گیاهان بیش انباشتگر روی به عنوان منبع روی انجام شد. بخش اول این پژوهش با دو فاکتور بقایای گیاهان زراعی شامل بقایای سورگوم، گلرنگ، آفتابگردان، شبدر و لوبیا و همچنین تیمار شاهد (بدون بقایا) و دو رقم مختلف گندم شامل رقم بک کراس روشن بهاره (روی کارا) و رقم کویر (روی ناکارا) و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی انجام شد. پس از طی دوره کامل رشد گیاه گندم، عملکرد، غلظت و جذب روی ریشه، شاخسار و دانه و همچنین غلظت اسید فیتیک و پروتئین در دانه اندازه-گیری شد. در بخش دوم این پژوهش امکان استفاده از بقایای گیاهان بیش انباشتگر کشت شده در خاک آلوده به روی به عنوان کود روی با دو گیاه تالاسپی سیرلسنز و تاج خروس وحشی و با دو خاک آلوده به روی و غیر آلوده به روی مورد بررسی قرار گرفت. پس از برداشت گیاهان غلظت روی در ریشه و شاخسار اندازه گیری و روی بازگشت شده توسط این بقایا به خاک محاسبه گردید. نتایج نشان داد که وزن خشک ریشه، شاخسار و دانه در رقم کویر بیش تر از رقم بک کراس روشن بهاره بود. به علاوه کاربرد بقایای لوبیا، شبدر و آفتابگردان سبب افزایش وزن خشک ریشه و کاربرد همه بقایای گیاهی سبب افزایش وزن خشک شاخسار گردید. با این وجود اختلاط بقایای گیاهی به جز بقایای آفتابگردان باعث افزایش معنی داری در وزن هزار دانه گندم نشد. همچنین غلظت روی در دانه رقم بک کراس روشن بهاره به عنوان یک رقم روی-کارا بیش تر از رقم کویر بود. با این حال در هر دو رقم مورد مطالعه نسبت مولی اسید فیتیک به روی بیش تر از 15 بود که نشان دهنده قابلیت دسترسی زیستی کم روی در هر دو رقم مورد مطالعه بوده است. تأثیر بقایای گیاهی بر غلظت روی در اندام های مختلف متفاوت بود و با وجود این که کاربرد بقایای گیاهی به جز بقایای آفتابگردان تأثیر معنی داری بر غلظت روی شاخسار در مقایسه با تیمار شاهد (بدون بقایا) نداشت، اما کاربرد این بقایا سبب افزایش معنی دار غلظت روی دانه در مقایسه با تیمار شاهد شد. بیش ترین تأثیر در افزایش غلظت روی دانه مربوط به کاربرد بقایای سورگوم و آفتابگردان و کم-ترین تأثیر مربوط به کاربرد بقایای لوبیا و شبدر بود. همچنین کاربرد بقایای گیاهی سبب کاهش معنی دار نسبت مولی اسید فیتیک به روی در دانه نسبت به تیمار شاهد (بدون بقایا) در هر دو رقم مورد مطالعه شد. اما با وجود غلظت بالای روی در تیمارهای مربوط به کاربرد بقایای سورگوم، آفتابگردان و گلرنگ، نسبت مولی اسید فیتیک به روی در این تیمار ها زیاد و قابلیت دسترسی زیستی روی در آن ها کم بود. نتایج بخش دوم پژوهش نشان داد که غلظت روی در شاخسار و ریشه گیاه تالاسپی سیرلسنز و تاج خروس وحشی کشت شده در خاک آلوده به روی و خاک غیر آلوده به روی بیش تر از گیاهان غیر انباشتگر بود. شاخسار گیاه تالاسپی سیرلسنز کشت شده در خاک آلوده به روی در صورت اضافه شدن به خاک با کمبود روی می تواند به صورت بالقوه 10 میلی گرم روی در کیلوگرم خاک اضافه نماید، بنابراین می تواند گزینه مناسبی برای تولید کود روی باشد. اما روی بازگشت شده به خاک توسط شاخسار در سایر تیمار ها در مقایسه با این تیمار زیاد نبود.